Vaarroute Ringvaart Haarlemmermeer
Rijnlandse vaarroutes | Circa 70 km
BZ = bakboordzijde
SZ = stuurboordzijde
De route start op de Nieuwe Meer, tegen Amsterdam en op de grens met waterschap Amstel, Gooi en Vecht. Uiteraard kan de route ook worden gestart op een ander punt.
Route en knooppunten:
- Beluchtingsinstallatie Nieuwe Meer
- Woonboten
- Molen van Sloten
- Gemaal Lijnden
- Waterstaatswerken in Oorlogstijd
- Gemaal Halfweg
- Nieuw boezemgemaal Halfweg
- De Zwaaikom
- Poldergemaal Rottepolder
- Fort aan de Liede
- De Liede
- AWZI Schalkwijk
- Stelsel van compartimentswerken
- De Vijfhuizermolen
- Meerwijkplas
- Molen De Hommel
- Het Spaarne
- Het Cruquiusgemaal
- Vrachtschepen in de stad
- Luxe buitenplaatsen
- RWZI Zwaanshoek
- De Lisserpoelmolen
- De Kagerplassen
- Gemaal De Leeghwater
- De Adermolen
- Leendert de Boerspolder
- De Googermolen
- Afslag Oude Wetering
- Balgstuw Leimuiden
- De Westeinderplassen
- Fort Rijsenhout
- De Waterwolftunnel
- Heesterteelt Aalsmeer
- Natuurvriendelijke oevers
1 Beluchtingsinstallatie Nieuwe Meer
Op de bodem van de Nieuwe Meer bevindt zich een luchtmenginstallatie voor het behoud van de waterkwaliteit. Deze bestaat uit strengen waar lucht door wordt gepompt. De opstijgende luchtbellen helpen om hinderlijke blauwalgen te bestrijden. Blauwalgen gedijen vooral in de warme bovenlaag van het water, maar door verticale menging van de waterlagen komen ze terecht in koudere waterlagen en dat overleven ze niet. Zo kunnen wij hier ‘s zomers gewoon een verfrissende duik nemen! In de Nieuwe Meer geldt deels een ankerverbod. Houd daar rekening mee, zodat je kunt blijven genieten van blauwalgenvrij water.
Door de Nieuwe Meersluis kun je Rijnlands beheergebied verlaten om over de Schinkel naar het gebied van waterschap Amstel, Gooi en Vecht te varen. Wij blijven binnen Rijnlands gebied en gaan over de Ringvaart in noordwestelijke richting.
2 Woonboten
Als we onder de brug van de A4 doorkomen zien we veel woonboten op de Ringvaart. Dit zijn tegenwoordig volledige huizen, vaak zelfs met meerdere verdiepingen. Aan stuurboordzijde (SZ) ligt de gemeente Amsterdam. Aan bakboordzijde (BZ) ligt de gemeente Haarlemmermeer. De vaarsnelheid is, zoals bijna overal, 6 kilometer per uur. Deze snelheid vinden de bewoners van de woonarken soms al te hoog, want de deining van voorbijvarende boten zorgt voor overlast.
3 Molen van Sloten
Aan SZ staat de Molen van Sloten. De huidige molen dateert uit 1991 en bemaalt, samen met het Akergemaal, de Westelijke Tuinsteden. Vlakbij de Molen ligt de Akersluis. Deze keersluis vormt een verbinding tussen de Ringvaart van de Haarlemmermeer en Amsterdam Nieuw-West (Osdorp) met een doorvaart naar de Sloterplas.
Wij blijven op de Ringvaart.
4 Gemaal Lijnden
Aan BZ staat het prachtige gemaal Lijnden. Samen met het Cruquiusgemaal in Cruquius en Gemaal de Leeghwater in Buitenkaag pompte gemaal Lijnden tussen 1849 en 1852 het volledige Haarlemermeer droog. Tegenwoordig zit in het oude gemaal een restaurant.
Het naastgelegen nieuwe gemaal heeft een vermogen van 1275 m3 per minuut. Samen met gemaal Koning Willem I (Vijfhuizen) en gemaal De Leeghwater (Buitenkaag) houdt gemaal Lijnden het waterpeil van de Haarlemmermeer op orde.
5 Waterstaatswerken in Oorlogstijd
Inmiddels varen we ter hoogte van Zwanenburg tussen enkele vreemde obstakels door. Het zijn de restanten van een BWO-kering. BWO staat voor Bescherming Waterstaatswerken in Oorlogstijd. De kering bestaat uit sponningen die gevuld kunnen worden met houten of stalen balken.
Dit compartimenteringswerk werd in de jaren ‘50 aangelegd om in geval van een volgende oorlog het achterland te beschermen. Als een bombardement zou zorgen voor een dijkdoorbraak, kon men waterschade in de lagergelegen delen beperken door de Ringvaart af te sluiten. In de praktijk zijn deze keringen niet gebruikt.
Tegenwoordig heeft het waterschap nog steeds een stelsel van compartimenteringswerken. Bij calamiteiten dienen ze om waterschade of grote vervuilingen te voorkomen.
6 Gemaal Halfweg
Aan SZ ligt een zwaaikom, dat is een plaatselijke verbreding het water, zodat schepen er kunnen keren. In de zwaaikom vind je het museum-stoomgemaal Halfweg. Dit is het oudste en grootste nog werkende schepradstoomgemaal ter wereld. Het werd gebouwd in 1852 om overtollig water uit de Haarlemmermeer via Zijkanaal C en het Noordzeekanaal naar zee te pompen. Het gemaal had uiteindelijk een vermogen van 1500 m3 per minuut en deed dienst tot 1977.
7 Nieuw boezemgemaal Halfweg
Zijkanaal F (niet toegankelijk) leidt naar het nieuwe boezemgemaal Halfweg. Dit gemaal, gebouwd in 1976, staat aan het einde van zijkanaal F en heeft een vermogen van 1980 m3 per minuut. Het gemaal pompt water richting het Noorzeekanaal, zodat het uiteindelijk in IJmuiden door de sluizen naar de Noordzee wordt gespuid.
8 De Zwaaikom
Deze zwaaikom werd en wordt benut door grote binnenvaartschepen. Vroeger kwamen de schepen hier voor de voormalige suikerfabriek. Tijdens de bietencampagne reden boeren uit de verre omtrek de suikerbieten over de weg naar Halfweg.
Niet zichtbaar vanaf het water is de voorgevel van het hoofdgebouw. Het is het restant van een van de gemeenlandshuizen van het hoogheemraadschap van Rijnland. De wapenschilden op de gevel en de stenen toegangspoort herinneren aan die tijd (1645). De suikerfabriek is gesloten in 1992. Het terrein heet nu SugarCity.
9 Poldergemaal Rottepolder
Hier staat aan SZ het poldergemaaltje van de Rottepolder. Rijnland heeft veel van dit soort ‘bescheiden’ gemaaltjes. Ze zijn van onmisbare waarde voor het waterpeil in de polders. Dit gemaaltje heeft een capaciteit van 14 m3/min.
10 Fort aan de Liede
Op de verhoging van de oever aan SZ stond ooit Fort aan de Liede. Dit fort maakte onderdeel uit van de Stelling van Amsterdam en dat had een logische reden. Met de droogmaking van de Haarlemmermeer werd Amsterdam kwetsbaarder voor aanvallen vanuit het zuidwesten. Daarom werden tussen 1843 en 1846 vier torenforten gebouwd langs de ringvaart. Dit waren het Fort aan de Liede, Fort aan het Schiphol, Fort aan de Nieuwe Meer en het Fort bij Heemstede.
Het Fort aan de Liede en Fort bij Schiphol werden deels in de ringvaart gelegd. De andere twee forten zijn nooit afgebouwd. Overigens bleken de onverwoestbaar geachte bakstenen bouwwerken toch niet zo onaantastbaar als gehoopt. Toen in 1885 de brisantgranaat werd geïntroduceerd waren de forten direct militair verouderd.
11 De Liede
Deze arm vormt de Liede, een oud veenriviertje dat ooit het Spaarne verbond met het Haarlemmermeer. Na droogmaking van het Haarlemmermeer is de Liede een zijarm geworden van de Ringvaart en hij wordt vooral gebruikt voor de pleziervaart. Alleen lage boten kunnen verderop onder de fietsbrug door (ca. 60 cm).
Wij blijven op de Ringvaart en varen verder in zuidelijke richting.
12 AWZI Schalkwijk
Nu zien we aan SZ de afvalwaterzuivering (awzi) Schalkwijk. Dit is een van de vele installaties waar Rijnland het gebruikte water uit toilet, keuken, douche en het afvalwater van bedrijven, weer schoonmaakt voordat het weer in de boezem wordt geloosd. Door biologische processen in de vrije natuur gaat de reiniging van het water in het oppervlaktewater verder.
Rijnland moderniseert de installaties naar de nieuwste normen. Hierdoor neemt capaciteit en effectiviteit van de installaties toe. Het water in de boezem wordt daardoor steeds schoner. Natuur en watersporters profiteren hier beiden van.
13 Stelsel van compartimentswerken
Op dit punt, net als in Zwanenburg bevindt zich weer een bwo kering (Bescherming Waterstaatswerken in Oorlogstijd) uit ca. 1888. De kering dient om in geval van een volgende oorlog het achterland te beschermen. Als een bombardement zou zorgen voor een dijkdoorbraak, kon men waterschade in de lagergelegen delen beperken door de Ringvaart af te sluiten. In de praktijk zijn deze keringen niet gebruikt. Tegenwoordig heeft het waterschap nog steeds een stelsel van compartimenteringswerken. Bij calamiteiten dienen ze om waterschade of grote vervuilingen te voorkomen.
14 De Vijfhuizermolen
Veel van de molens in Nederland zijn verdwenen. Ze zijn vervangen door elektrisch aangedreven pompen en gemalen. De overgebleven molens worden in goede staat gehouden. Vaak zijn ze zelfs nog inzetbaar. Dit geldt ook voor de molen aan SZ. Dit is de Vijfhuizermolen die dateert van 1874. Met zijn stalen vijzel kan hij nog altijd de Vijhuizerpolder en de Poelpolder in Haarlem bemalen. Natuurlijk zorgt een modern gemaal tegenwoordig voor de hoofdbemaling. De Vijfhuizermolen wordt beheerd door de Stichting Molens Zuid-Kennemerland. Eigenaar is de gemeente Haarlem.
15 Meerwijkplas
Aan SZ bevindt zich de Meerwijkplas. Dit is een geïsoleerde plas van ongeveer 35 hectare met een zeer flexibel peil. Aanvulling van water gebeurt zoveel mogelijk alleen door regenwater. Om dit goed te organiseren werkt Rijnland samen met de gemeente Haarlem. De oevers worden onderhouden door een enthousiaste groep vrijwilligers uit het aangrenzende Schalkwijk. Door het gezamenlijke werk en goede afspraken ontstaat hier prachtige natuur. Vrijwilligers bouwden hier ook de grootste insectenwand van Nederland, helemaal opgetrokken uit verwijderde struiken, takken, wortels en grond. Mocht je rond de plas willen wandelen: bij naastgelegen restaurant De Molenplas kun je even afstappen en rondom de plas vind je verschillende uitkijkpunten.
16 Molen De Hommel
Hier zien de we De Kleine Molen. Dat deze vijzelmolen uit 1879 ook wel De Hommel wordt genoemd komt door zijn gedrongen bouw. Hij bemaalde de polder, maar in 1944 werd op last van de Duitse bezetter de polder onder water gezet. Na de oorlog werd de molen de behuizing voor een elektrisch gemaal. Helaas sloeg in 1967 de bliksem in. In 1972 en 1991 werd de molen weer gerestaureerd, maar de verkoolde houten achtkant is grotendeels behouden. Ook deze molen wordt beheerd door de Stichting Molens Zuid-Kennemerland.
17 Het Spaarne
In noordelijke richting voert het Spaarne naar Haarlem, om vlakbij de Grote Sluis in Spaarndam uit te komen in de Mooie Nel. Dit is een doorgaande en redelijk drukke route voor recreatie- en beroepsvaart. Iets meer over de Ringvaart dan. Deze omringt de hele Haarlemmermeerpolder en maakt deel uit van Rijnlands boezem.
De boezem is feitelijk een groot waterbekken, niet gescheiden door sluizen, dijken of andere keringen. De boezem heeft een waterpeil tussen de -0,61 en -0,64 NAP en dient onder andere om overtollige water uit de polders te bergen. Raakt de boezem te vol, dan wordt water weggepompt via een van de 4 boezemgemalen van Rijnland. Deze staan in Spaarndam, Halfweg, Katwijk en Gouda. De boezemgemalen Spaarndam en Halfweg pompen water naar het Noordzeekanaal. Boezemgemaal Katwijk pompt naar de Noordzee en Boezemgemaal Gouda naar de Hollandse IJssel. De boezem wordt echter ook gebruikt als zoetwatervoorraad.
In droge tijden leidt Rijnland water vanuit de boezem naar de verschillende polders. Zo kunnen de boeren dit water gebruiken voor hun gewassen. Rijnland heeft een team van peilbeheerders en watersysteembeheerders die samen zorgdragen voor een zo optimaal mogelijk peilbeheer. De kunst is om zoetwater niet weg te pompen als het in de week daarna misschien hard nodig is. Maar als er veel regen aankomt, kan het juist wijs zijn om vast water weg te pompen. Zo ontstaat er meer ruimte om water op te vangen en wateroverlast te voorkomen.
18 Het Cruquiusgemaal
Aan BZ zie je het oude Cruquiusgemaal uit 1849. Nicolaus Samuelis Cruquius was een Nederlands landmeter, waterbouwkundig plannenmaker, cartograaf en astronoom. Al in de zeventiende eeuw presenteerde hij een plan voor de droogmaking van het Haarlemmermeer. Het duurde echter nog tot 1836, toen Amsterdam bedreigd werd door een storm, dat Koning Willem 1 besloot dat de Haarlemmermeer drooggemalen moest worden. Dit gebeurde volgens het plan van Cruquius, met één groot verschil. Cruquius had bedacht om 120 windmolens in te zetten.
Inmiddels was echter de industriële revolutie op gang gekomen en met hulp van de Britten, werd het gemaal in 1846 voorzien van drie grote stoommachines. Het Cruquius is een van de drie gemalen waarmee de Haarlemmermeer tussen 1849 en 1852 is drooggepompt. De andere twee gemalen waarmee dit gebeurde zijn De Leeghwater in Buitenkaag en De Lynden in Lijnden. In het monumentale Cruquius vindt je nu Haarlemmermeermuseum De Cruquius. Zeker een bezoekje waard!
We varen verder onder de Cruquiusbrug door en varen over de Ringvaart richting Bennebroek en Hillegom. Boven ons loopt de N201 van Heemstede naar Hoofddorp.
19 Vrachtschepen in de stad
Langs deze doorgaande route over de Ringvaart zien we verschillende zand- en grindhandelaren. De grondstoffen worden aangevoerd met beunschepen, gelost over de weg heen en vervolgens op het terrein verwerkt. Geef deze schippers de ruimte, want het is voor hen een hele uitdaging om te manoeuvreren over het bochtige water.
20 Luxe buitenplaatsen
Op deze hoogte ligt het Bennebroekerbos. Nog iets westelijker liggen buitenplaatsen zoals de Hartekamp, Leyduin, Vinkenduin en Woestduin. Veel van deze zomerverblijven zijn tussen de zeventiende en negentiende eeuw aangelegd door rijke kooplieden en mensen van gegoede families. Zij verruilden ’s zomers de niet zo schone stad voor hun landgoed of buitenplaats.
Vanaf de Ringvaart lopen verschillende kleinere vaarten in de richting van de duinen. Deze kanaaltjes en vaartjes werden onder andere gebruikt om de inboedel en andere goederen van de eigenaren te halen en te brengen. Vervoer over water was vroeger vaak makkelijker en vanzelfsprekender dan over de weg. In de binnenduinrand vind je in heel Kennemerland mooie buitenplaatsen.
21 RWZI Zwaanshoek
Hier zien we aan BZ de rioolwaterzuivering Zwaanshoek. Deze RWZI kan het afvalwater van 203.000 inwoners zuiveren. Door heel Rijnland staan zuiveringen waar Rijnland het afvalwater van huishoudens en bedrijven zuivert. Onder huishoudelijk afvalwater valt het water dat we wegspoelen via het toilet, maar bijvoorbeeld ook water dat we gebruiken in de keuken, douchewater en water van de wasmachine. Via het gemeenteriool komt het water op de waterzuivering. Hier wordt het in een aantal stappen zodanig behandeld dat het veilig naar het oppervlaktewater kan. Rijnland moderniseert de installaties naar de nieuwste normen. Hierdoor neemt de capaciteit en effectiviteit van de installaties toe. Het boezemwater wordt steeds schoner. Natuur en watersporter profiteren beiden. De tendens is dat er minder installaties komen en dat de nieuwe installatie effectiever zijn.
We varen nog een stukje verder richting het zuiden over de Ringvaart. Leuk om te weten is dat de Ringvaart onderdeel uitmaakt van de ‘Staande Mast Route’. Deze doorgaande vaarroute is geschikt voor zeil- en motorboten met een masthoogte of opbouw van meer dan zes meter. De route loopt van het Zeeuwse Breskens via Amsterdam en het IJsselmeer tot Delfzijl in oost Groningen. De route is zowel voor de beroepsvaart als de recreatievaart een veilig alternatief voor de tocht buitenom over de Noordzee. Binnen Rijnland loopt de route vanaf het Noordzeekanaal via de Grote Sluis in Spaarndam, door Haarlem (het Spaarne), naar Cruquius, Bennebroek, Hillegom en verder zuidelijk.
22 De Lisserpoelmolen
We varen inmiddels ter hoogte van Lisse en Sassenheim. De poldermolen aan SZ is de Lisserpoelmolen. Hij werd gebouwd in 1676 en is nog altijd inzetbaar. Bijvoorbeeld bij extreme wateroverlast of wanneer het gemaal niet functioneert. Bij de bouw werd de molen uitgerust met een vijzel; een lange draaiende schroef die water van laag naar hoog verplaatst. De keuze voor een vijzel was destijds bijzonder, want vrijwel alle poldermolens werden toen nog uitgerust met een scheprad. De ‘Lisserpoel’ is nu wereldwijd de oudste nog bestaande poldermolen die al vanaf de bouw werd uitgerust met een vijzel. De vijzel is elf meter lang en de molen wordt in bedrijf gehouden door een vrijwillig molenaar.
De Rijnlandse Molenstichting zorgt ervoor dat de molen in goede staat blijft. Deze stichting, werkzaam in Rijnlands gebied, bezit 46 poldermolens. Dit zijn allemaal rijksmonumenten die nog steeds kunnen malen. De meesten fungeren dan ook als hulpgemaal. Als het water te hoog komt helpen ze mee om overtollig water uit de polder te pompen. Zo houden we onze voeten droog!
23 De Kagerplassen
We varen nog een stukje verder, onder de brug van de A44 door. Dan zien we aan SZ de Kagerplassen. Van zuidwest naar noordoost zijn dit: ’t Joppe, de Spriet, de Laeck, de Warckerleede, Zweiland, het Norremeer, de Eijmerspoel, de Dieperpoel, Spijkerboor en Kever. Ook de vijf kleine plassen ten oosten en zuiden van de hoofdplassen horen bij de Kagerplassen. Zwemmers, surfers, zeilers en vissers zijn dol op dit gebied. Verder zien we op de Kagerplassen een tiental eilandjes die voor de bemaling elk een eigen molen hebben. Veel Hollandser wordt het landschap niet met al die molens! Vanaf de vele woonboten moet het geheel er wel prachtig uitzien.
24 Gemaal De Leeghwater
Op dezelfde hoogte in de Ringvaart zien we aan BZ weer een van poldergemalen die in de Haarlemmermeer de waterhuishouding verzorgd. Het is het gemaal De Leeghwater. De Leeghwater is het oudste van de drie gemalen waarmee de Haarlemmermeer is drooggemalen. De bouw was klaar 1845 en in 1848 werd het gemaal echt in gebruik genomen.
Tegenwoordig wordt De Leeghwater jaarlijks nog maar zo’n 600 uur ingezet. Het gemaal draait namelijk alleen als de andere gemalen in de Haarlemmermeer het water niet meer kunnen afvoeren. Ook wordt het gemaal niet meer aangedreven met stoom, want sinds 1912 drijven twee dieselmotoren het gemaal aan. Deze motoren kunnen samen ongeveer 590 m3 water per minuut verplaatsen. Van het originele gemaal De Leeghwater is helaas weinig meer te herkennen. De neogotische stijl is bij verbouwingen verloren gegaan.
Complexe waterhuishouding
Op deze plek is het interessant om ook even stil te staan bij de waterhuishouding van de Haarlemmermeer. Met een oppervlakte van ongeveer 18.000 hectare is de Haarlemmermeer de grootste polder binnen Rijnland. Het diepste punt ligt op -6,80 NAP.
Dat de waterhuishouding in deze polder de constante aandacht van het waterschap vraagt is niet voor niets. We vinden hier onder ander veel landbouw, maar ook bloemen- en bollenteelt en luchthaven Schiphol.
De Haarlemmermeerpolder bestaat uit meerdere peilvakken die allemaal met elkaar in verbinding staan. Doordat elk peilvak een eigen waterpeil heeft, kunnen overal verschillende gewassen verbouwd worden. De polder wordt bemalen door gemaal Lijnden in Lijnden, gemaal Koning Willem I in Vijfhuizen en, indien nodig, door De Leeghwater.
25 De Adermolen
Deze molen bemaalt een van de eilanden van de Kagerplassen; de Aderpolder. De achtkante vijzelmolen die de polder oorspronkelijk bemaalde, brandde in 1880 af. Ter vervanging werd een stoomcentrifugaalpomp geplaatst. Toen deze pomp rond 1940 slechter begon te functioneren, werd wegens oorlogsomstandigheden een nieuwe windmolen gebouwd: de huidige Adermolen.
In de jaren voor 2015 zakt de molen langzaam scheef. Er kwamen zulke grote scheuren in het metselwerk dat de stenen er spontaan uitsprongen. Bij de restauratie werd de molen veertig centimeter omhoog gebracht en opnieuw gefundeerd. Hij kreeg ook een nieuwe vijzel. Eind 2016 was de restauratie klaar en sinds 2017 kan de molen weer malen.
26 Leendert de Boerspolder
Even verderop ligt aan SZ de Leendert de Boerspolder. Dit was eerst een grote polder van 6 hectare, maar in 2015 zette Rijnland – samen met partners – de polder bijna helemaal onder water. Zo is er meer ruimte gekomen voor water én natuur.
Dat een waterschap land onder water zet gebeurt zelden, maar soms moet dit ter compensatie van elders verloren gegaan boezemwater. In dit geval werd de polder eerst vrijwel geheel afgegraven. Het afgegraven deel werd vervolgens via een inlaat onder water gezet. Het kleine stuk land dat toen nog droog stond werd onder water gezet door één van de kades gecontroleerd te laten bezwijken.
Als je goed kijkt kun je de contouren van de oude polder nog zien. De andere kaden zijn namelijk behouden. Om de natuur vervolgens een handje te helpen heeft Rijnland Rondom de hele binnenkant van de oude kade natuurvriendelijke oevers aangelegd. Doordat allerlei waterplanten zich thuis voelen op deze geleidelijke overgangen van land naar water, ontstaat er een beschutte leefomgeving voor vissen, kikkers, insecten en vogels.
Omdat we graag willen dat de natuur zich hier goed ontwikkelt, mag je hier niet zomaar wandelen. Op aanvraag geeft Stichting Jacobus Natuurgebied Hanepoel, als beheerder van het gebied, rondwandelingen voor groepen.
27 De Googermolen
De Googermolen werd in 1717 gebouwd voor 7.990 gulden. In de loop der tijd is er natuurlijk het een en ander verbouwd en veranderd. Het laatste grote onderhoud vond plaats in 2017. De molen kan tot 30 m3 per minuut verpompen en de opvoerhoogte is 4,30m.
Bij deze molen hoort trouwens nog een mooi verhaal. In het laatst deel van de Tweede Wereldoorlog zetten de Duitsers een aantal Rijnlandse polders onder water. Zo ook de Googerpolder. Na de bevrijding stuurde de Rijksoverheid een pompinstallatie om de polder weer droog te malen. De pomp bleek defect, maar dat was geen probleem. De molenaar, de zeventigjarige Hein de Jong, spande de molen in en maalde de polder droog. De molen is nog steeds maalvaardig.
28 Afslag Oude Wetering
We varen verder en passeren de afslag Oude Wetering die richting de Drecht en de Braassemermeer voert.
29 Balgstuw Leimuiden
Hier vinden we de balgstuw van Leimuiden. Dit is een van de moderne compartimenteringswerken van Rijnland. Net als de oudere compartimenteringen in Zwanenburg en Vijfhuizen kan deze stuw gebruikt worden om bij calamiteiten de Ringvaart af te sluiten. Deze stuw werkt alleen wel anders. Dwars op de bodem van de Ringvaart ligt in een metalen behuizing een balg. Door deze vol te pompen wordt het water afgesloten. Als de calamiteit voorbij is, wordt de balg leeggepompt. Hij verdwijnt dan weer opgevouwen in de bekisting.
30 De Westeinderplassen
Inmiddels zijn we in de gemeente Aalsmeer. Hier verlaten we de Ringvaart kort om de Westeinderplassen op te varen. Deze plassen waren er niet altijd. Tot de vroege middeleeuwen was dit een moerasgebied. Daarna vond hier tien eeuwen lang agrarische ontwikkeling plaats. De Westeinderplassen ontstonden pas rond de Gouden Eeuw door uitgraving.
In dit uitgestrekte veen- en plassengebied werkt Rijnland samen met de omgeving aan een gezonder waterleven en de algemene kwaliteit van het gebied. De focus daarbij ligt op de ecologie. Als we oversteken naar de zuidzijde van de plas zien we een palenrij met daarachter een natuurvriendelijke oever. Het is een vorm van oeverbescherming in combinatie met ruimte voor de natuur. In de luwte is onder en boven water ruimte voor allerlei soorten planten en dieren.
We steken weer over naar de Ringvaart en vervolgen onze tocht.
31 Fort Rijsenhout
Aan BZ zien we het Fort bij Aalsmeer, ook wel Fort Rijsenhout genoemd. Eerder kwamen we al langs het Fort aan de Liede (punt 10). Beide forten zijn onderdeel van de Stelling van Amsterdam, een 135 kilometer lange verdedigingslinie aangelegd tussen 1880 en 1914.
De Stelling bestaat uit 46 forten en een groot aantal batterijen (plekken voor geschut), dijken en sluizen op een afstand van 15 tot 20 kilometer van Amsterdam. Bij een aanval op Nederland zouden het leger, de regering en de koning(in) zich binnen deze ring kunnen terugtrekken.
De Stelling van Amsterdam is echt een staaltje Hollands waterbouwkundig vernuft, want met een ingenieus systeem kon het land rondom de linie onder water worden gezet. De plas die dan ontstond zou te ondiep zijn voor schepen en te diep voor man en paard. Een vijandelijke invasie van de hoofdstad zou hierdoor onmogelijk zijn, maar helaas. De opkomst van het vliegtuig ontnam de linie zijn betekenis. Wat resteert zijn interessante bouwwerken met tal van functies en een grote landschappelijke waarde. De Stelling van Amsterdam staat sinds 1996 op de lijst van UNESCO Werelderfgoed.
32 De Waterwolftunnel
Nu varen we over de Waterwolftunnel die sinds 2013 in gebruik is. De naam Waterwolf was een bijnaam van het Haarlemmermeer, want het woeste bewegende water vrat destijds de oevers op.
Naast de tunnel staat gemaal Bolstra. Dit gemaal bemaalt een gedeelte van het gebied waarbinnen Schiphol zich bevindt. Als er op dit moment vliegtuigen vlak over je heen komen, maken ze gebruik van de Aalsmeerbaan. Dat Rijnland de Haarlemmermeerpolder goed bemaalt is belangrijk voor Schiphol en voor de daarmee samenhangend de economie van ons land.
33 Heesterteelt Aalsmeer
We gaan verder richting Aalsmeer. De landerijen aan SZ hebben een geringe drooglegging. Dat betekent dat er weinig verschil is tussen het slootpeil en het maaiveld.
Oorspronkelijk bestond het gebied uit slecht begaanbaar veenmoeras, begroeid met riet, wilg en elzen. De Aalsmeerders hebben het land geschikt gemaakt voor de teelt van diverse vormen van planten- en heesterteelt en sinds die tijd hun geld daar mee verdiend. Vanwege de waterrijke omgeving kunnen watersporters hier ook prima terecht.
34 Natuurvriendelijke oevers
Na de brug waarover de A9 loopt, varen we door en zien we aan SZ het Amsterdamse Bos. Na ongeveer 300 meter zien we anderhalve kilometer aan natuurvriendelijke oevers. Net als op de Westeinder Plassen hebben ze hier een belangrijke functie. Door hun ligging en langgerekte vorm verbinden ze meer of minder geïsoleerde gebieden van land en water.
Na nog een klein stukje varen zijn we rond. We bevinden ons weer op de Nieuwe Meer.
In samenwerking met: Hoogheemraadschap van Rijnland en Sloepennetwerk
Meer vaarroutes van Waterkaarten? Ontdek ze hier!