Sloepenroute | 11 steden in 6 dagen
Daemes & Heeren | Elfstedentocht | 198 km
Probeer Waterkaarten 7 dagen gratis
De ‘Elf Steden’ hebben allemaal hun eigen karakter. Ze hebben wel allemaal iets gemeen; een historische band met het water. Leeuwarden, de hoofdstad van Friesland, is van oudsher de start- en aankomstplaats. De andere tien steden waarlangs de Elfstedentocht komt, zijn Sneek, IJlst, Sloten, Stavoren, Hindeloopen, Workum, Bolsward, Harlingen, Franeker en Dokkum om vervolgens terug te keren naar Leeuwarden.
In zes dagen
Friesland heeft een speciale plek in het hart van vele watersporters. In zes dagen varen langs alle steden van de Friesche Elfstedentocht, is dan ook een echte belevenis. Of je vaart een deel van de tocht dat is voor iedereen haalbaar. Overnachten in Leeuwarden, IJlst, Stavoren, Bolsward, Franeker en Dokkum.
Route en knooppunten:
- Dag 1: Leeuwarden – Sneek – IJlst
- Dag 2: IJlst – Sloten – Stavoren
- Dag 3: Stavoren – Hindeloopen – Workum – Bolsward
- Dag 4: Bolsward – Harlingen – Franeker
- Dag 5: Franeker – Dokkum
- Dag 6: Dokkum – Leeuwarden
Dag 1: Leeuwarden – Sneek – IJlst
Stad en land
Een gevarieerd schouwspel
Vanuit Leeuwarden via De Swette, door Sneek, via De Geau naar IJlst.
28 km
De sloepenroute voor de eerste dag van de Elfsteden vaartocht start in Leeuwarden en voert over de Swette richting Sneek. Waar vroeger eb en vloed elkaar afwisselden in de Middelzee loopt nu het kanaal De Swette. Hier geen slingerende, voormalige kwelderslootjes maar een rechte poldersloot, die later handig was als trekvaart voor vrachtverkeer.
Bij het gehucht De Dille kun je de Swette oversteken, hier bevond zich vroeger de tiende sluis in de oude Slachtedijk. Dit is het smalste punt van de voormalige Middelzee. Daarna vaar je over Sneek naar IJlst. Het lijkt misschien het minst interessante stuk maar daar kom je van terug als je het gevaren hebt.
Aankomst in IJlst is verrassend. In de haven zie je al gelijk het veld voor het Fierljeppen. Als je het dorpje inloopt zijn de romantische ‘overtuinen’ een lust voor het oog.
IJlst en Nooitgedagt
IJlst ligt aan de drukbevaren route tussen Sneek en Heeg en is ontstaan in de Middeleeuwen, op de plek waar de Geeuw, de Ee en de Wijmerts bij elkaar kwamen. Rond 1268 verkreeg IJlst stadsrechten, als vierde Friese stad na Stavoren, Hindeloopen en Harlingen. De stad is helemaal omringd door water.
Het mooiste deel van IJlst ligt aan de Eegracht en Galamagracht. Aan deze langgerekte gracht staan mooie gevels en statige huizen uit de 17de, 18de en 19de eeuw enigszins verstopt achter lindebomen. Vooral de typerende overtuinen maken deze gracht bijzonder. Deze overtuinen liggen niet direct aan de huizen maar aan de overkant van de straat, aan het water.Schaatsfabriek
IJlst is bekend om zijn schaatsfabrieken. De bekendste is ongetwijfeld de firma Nooitgedagt. Behalve honderdduizenden schaatsen werden bij Nooitgedagt ook vele schaven, beitels en diverse soorten houten speelgoed gemaakt. Museum Nooitgedagt IJlst is ingericht met een uitgebreide collectie van de producten van het bedrijf. In het oude pand is nu een B&B gevestigd, B&B Nooitgedagt.
Dag 2: IJlst – Sloten – Stavoren
Waterbouwkundig en natuurlijk
Verschillende schoonheden
Van IJlst over de Wijde- en Nauwe Wijmerts via Slotermeer over de Luts en Johan Frisokanaal naar Stavoren.
38 km
De tweede dag van de Elfsteden vaartocht is van een ongeëvenaarde schoonheid. Het Slotermeer is best groot in je beleving. Het water klotst en zeilers hebben de wind in de zeilen. Als je vervolgens Balk invaart ervaar je de serene rust van dit kleine maar oh zo mooie stadje. Daar lekker aanleggen is een must do.
Vanuit Balk vaar je over de Luts. Ja echt, geloof alle euforische verhalen over de Luts maar. Dit riviertje heeft een bijna buitenaardse uitstraling. Het is smal en daardoor intiem. Door de groene bogen van bomen, struiken en planten krijg je het gevoel of je door een oeroud regenwoud vaart. Wat een verschil met het Johan Frisokanaal. Daar ervaar je weer de Nederlandse kracht van het water kunnen sturen.
De immense sluizen bij Stavoren benadrukken dat gevoel nogmaals. Als je eenmaal in Stavoren zelf bent is de sfeer weer heerlijk Oudhollands te noemen.
De sage…
Het vrouwtje van Stavoren is een sage die pas in de 19e eeuw zijn huidige vorm kreeg. Een van de versies van de sage vertelt van een rijke koopmansweduwe die woonde in een huis met gouden vloeren en zilveren muren. Ze bezat meer schepen dan alle kooplieden van de stad tezamen en werd met de dag rijker. Toch was ze niet tevreden. Ze stuurde een schipper op pad voor het kostbaarste bezit dat er te vinden was. Hij kwam thuis met een lading graan uit Danzig. Woedend vroeg ze: ‘Aan welke zijde heb je het graan ontvangen?’ ‘Aan stuurboordzijde.’ ‘Gooi het dan aan bakboordzijde in zee!’
Een voorbijganger voorspelde dat ze ooit zelf in de bedelstand zou vervallen, dan zou haar het graan wel goud toeschijnen. Zij gooide hierop met een grote boog een ring in zee. ‘Net zomin dat ik deze gouden ring ooit nog terug zal zien, zal ik in de bedelstand vervallen.’ Op een dag kwam een van haar dienaren met een gevangen vis, met in de maag van die vis haar eigen gouden ring. Vanaf dat moment keerde haar lot. Ten slotte eindigde zij in grote armoede.
Dag 3: Stavoren – Hindeloopen – Workum – Bolsward
Veel kunst onderweg
In musea en langs de oevers
Van Stavoren via de Westerfaart en Hindeloopen, over de Aasterfaart naar Workum. Vervolgens over de Workumer trekvaart naar Bolsward.
32 km
De derde dag van de Elfsteden sloepenroute neemt je mee langs een dijk waarvan je weet dat aan die andere kant het grote IJsselmeer ligt. Daar heb je werkelijk geen idee van als je langs dat dijkje vaart. Het is heel stil. Niet veel boten kunnen daar varen dus let wel even op je doorvaarthoogte en diepgang. Voor de meeste sloepen geen punt maar check het toch even.
Hindeloopen kent bijna iedereen wel. Het schilderwerk is internationaal zelfs bekend. Het Schaatsmuseum heeft een lieflijk terrasje en de winkel mooie snuisterijen. Leg gewoon maar even aan. Workum is verrassend stads met historische uitstraling. Ook zeer de moeite waard om even aan te leggen en het dorp in te lopen.
De Workumer trekvaart moet je een beetje voor lief nemen. Bolsward, de zesde stad van de Elfsteden is ontstaan op een drietal terpen. De oudste terp dateert van voor het begin van de jaartelling. In 1455 kreeg Bolsward stadsrechten. En dat stadse zie je er echt wel aan af.
Karakteristiek
Workum, gelegen aan de IJsselmeerkust ca 12 kilometer ten zuiden van Bolsward, is één van de kleinere Friese steden. Van een agrarische vestiging in de zuidwestelijke kwelder werd de plaats in de late Middeleeuwen tot een belangrijk Scheepvaart centrum. Bepalend daarvoor was de ligging aan het watertje de Wymerts, het tegenwoordige Noard en Sud dat de verbinding vormde tussen de Zuiderzee en de Friese binnenmeren.
Langs de oevers van dit water en de vaarwegen en afwateringen aan weerszijden heeft de stad zich geleidelijk verdicht en uitgebreid, waarbij de oorspronkelijke agrarische kernen werden opgenomen binnen de stedelijke structuur. Hoewel van het genoemde vaarten- en grachten stelsel belangrijke onderdelen verloren zijn gegaan, is het patroon ervan in het huidig ruimtelijk beeld nog zodanig herkenbaar, dat Workum kan worden aangemerkt als één der meest karakteristieke Friese watersteden.
Dag 4: Bolsward – Harlingen – Franeker
Eindeloos op verschillende manieren
Groen en staal onderweg
Van Bolsward over de Harnzerfaert en Hitchum en Hemert naar de Bolswardervaart naar Harlingen en dan het Van Harinxmakanaal naar Franeker.
29 km
Dag vier is een bijzondere tocht omdat je ongelooflijk lang kunt genieten van heel veel natuur om je heen. Vooral de Harnzerfaert lijkt of er geen eind aan komt. En dan in de positieve zin. Heerlijk relaxed aan het roer een beetje mijmeren over het leven past hier heel goed bij.
Harlingen is natuurlijk weer een grotere stad en dat merk je gelijk bij binnenvaren. Varend onder prachtige bruggen door van krullend staal. Je voelt dat dit een echte zeehaven is met de Tsjerk Hiddesluizen die naar de Waddenzee leiden. Dan door over het kanaal naar Franeker. Ook dit moet je even voor lief nemen. Maar de industriële oevers kun je ook als Nederlandse kracht zien.
Het bevlogen verleden van de stad Franeker zie je terug in het centrum, met zijn grootse monumenten en de kleine historische parels. De Franeker kerk heeft zijn eigen tuin, met een fontein die de geboortekamer van kometen uitbeeldt, en in het huis van een simpele wolkammer vind je het oudste, nog werkende planetarium ter wereld.
Held op sokken?
Harlingen is één van oudste zeehavensteden van Nederland en staat bekend om zijn nautisch verleden en cultureel erfgoed. Harlingen is dan ook de stad van zeehelden en schatkamers. Zeehelden vind je in de havens, op het strand en op het water. Ze trotseren de elementen en ontdekken nieuwe bestemmingen.
Loop je door de keermuur dan vind je de schatten van de stad. Denk aan de prachtige Noorderhaven met haar monumenten, de pittoreske Zoutsloot, het Fries Blauw, de leukste winkeltjes, fijne restaurants en meer. Harlingen heeft de grootste Bruine Vloot van Nederland. De historische schepen tonen een uniek decor in de Harlinger binnenstad en varen nog altijd wekelijks uit voor nieuwe avonturen op het water.
Dag 5: Franeker – Dokkum
De hel…
Ach…varend valt het reuze mee hoor
Van Franeker over de Dongjumervaart en de Rie naar Wier (zelfbedieningssluis) door naar de Oude Rijp en net voor de Alde Leie (zelfbedieningssluis) naar Bartlehiem. Dan over de Dokkumer Ee naar Burdaard en Dokkum.
44 km
De vijfde dag vaar je van Franeker naar Dokkum en die tocht wordt wel ‘De hel van het noorden’ genoemd. Het zijn ellenlange, veelal rechte, niet heel spannende, vooral onbeschutte vaarwegen. Het eerste deel met de sluisjes is echt nog leuk. Maar verder door naar Dokkum werd het steeds meer duidelijk hoe het bij de geschaatste Elfstedentocht afzien moet zijn geweest.
Bartlehiem is vooral bekend dankzij de Elfstedentocht, omdat de schaatsers het traject Bartlehiem – Dokkum heen en terug moeten afleggen. Komend uit westelijke richting vanaf Finkum via de Finkumervaart passeren de schaatsers het bekende houten fiets- en voetgangersbruggetje van Bartlehiem en slaan vervolgens linksaf om noordwaarts via de Dokkumer Ee naar Dokkum te schaatsen.
Bij terugkomst sla je linksaf in oostelijke richting, waarna het dan nog ca. 10 km is naar de eindstreep op de Bonkevaart in Leeuwarden.
Drie windrichtingen
Het meest markante punt uit de Elfstedentocht is ongetwijfeld Bartlehiem, het gehucht in het noorden van Friesland, waar de Finkummervaart op de Dokkumer Ee aansluit en de Elfstedenrijders op de terugweg naar Leeuwarden linksaf moeten slaan richting Oudkerk.
Bartlehiem dankt zijn naam aan een klooster dat er ooit heeft gestaan met de naam Bethlehem. Dat is later verbasterd tot Bartlehiem. Bartlehiem heeft geen stadsrechten, het is zelfs geen dorp, maar toch is dit gehucht is een wereldberoemde plaats aan de Elfstedenroute. Het is de enige plek langs de tocht waar je in drie windrichtingen Elfstedentocht-deelnemers in actie kan zien.
Dag 6: Dokkum – Leeuwarden
Slottafereel
Onder de finishboog door
Van Dokkum naar Bartlehiem, onder de Canterlandsebrug (Elfsteden-tegeltjesbrug) door, over de Bonkevaart naar de Dokkumer Ee over de Moark op naar Leeuwarden met de finish.
27 km
Het laatste deel van de tocht lijkt toch de apotheose. Je voelt de spanning stijgen. Heel bijzonder hoe dat werkt. Het is bijna magisch als je onder de ‘tegeltjesbrug’ doorvaart en euforisch als je over de Bonkevaart de Finishboog ziet. Je hoort iedereen juichen en klappen en voelt dat er een hele prestatie geleverd is.
De Moark, is een ongeveer elf kilometer lange vaart en het gedeelte vanaf de vertakking met de Oudkerstervaart tot aan de monding in het Ouddeel maakt deel uit van de route van de Elfstedentocht.
De Bonkevaart (Bonkefeart in de volksmond kortweg de Bonke) is een vaart aan de noordoostkant van de stad Leeuwarden.Het water is beroemd vanwege de aankomst van de Elfstedentocht, die hier sinds de Elfstedentocht van 1985 plaatsvindt. Donderdag 28 november 2019 werd een nieuw lichtkunstwerk over de Bonkevaart onthuld: De Finishboog.
Lichtkunstwerk: De Finishboog
Het kunstwerk is een idee en ontwerp van kunstenaarsduo Tijdmakers, dat gevormd wordt door Saskia Hoogendoorn & Lieuwe Martijn Wijnands. Tijdmakers liet zich voor haar idee & ontwerp inspireren door de iconische vorm van het Elfstedenkruisje: de boog vormt de bovenzijde van het kruisje en de weerspiegeling de onderzijde.
Dankzij geïntegreerd blauw LED-licht een dag en nacht herkenbaar symbool. Een herinnering voor wie ‘de tocht der tochten’ ooit heeft gereden (of gevaren in ons geval…), een verlangen voor wie uitkijkt naar de volgende Elfstedentocht. De stalen blauw verlichte boog is 17,17 meter breed en 12,15 meter hoog.
Bron: Daemes & Heeren
Meer vaarroutes van Waterkaarten? Ontdek ze hier!