AIS en MMSI toegelicht

20 december 2022 om 15:31

Een tijdje geleden schreven we al in onze nieuwsbrief: er zijn nogal wat misverstanden over AIS. Elke week krijgt ons supportteam bijzondere mails met vragen over AIS. Wat is AIS, hoe werkt het, en hoe gebruiken wij het in onze app? Onze Product Owner Sven legt het uit in deze blog.

AIS is de afkorting voor Automatic Identification System. Het is een veiligheidssysteem dat wordt gebruikt op schepen om hun positie, koers en snelheid te communiceren met andere schepen en de verkeersbegeleiding.

Het systeem maakt gebruik van radiocommunicatie om informatie uit te wisselen en kan ook worden gebruikt om boten te volgen en te identificeren. AIS is verplicht op grotere schepen en wordt steeds vaker ook op kleinere schepen gebruikt, omdat het kan helpen om aanvaringen te voorkomen.

Transponder en certificaat

Het ontvangen van AIS is vrij en voor een AIS-ontvanger heeft u geen vergunning of andere diploma’s nodig. Als u wilt dat andere schepen u ook zien, heeft u een AIS-transponder nodig. Net als voor een marifoon moet u voor een AIS-transponder een bedieningscertificaat hebben waarvoor u examen moet doen. Ook dient u uw AIS-transponder te registreren bij de RDI, de Rijksinspectie Digitale Infrastructuur (Het vroegere Agentschap Telecom). Het Basiscertificaat Marifonie is voldoende voor elk type AIS-transponder.

In de praktijk, en kort door de bocht, betekent het dus dat u een transponder aan boord heeft die:

Gegevens uitzendt met daarin informatie over uw boot. Denk daarbij aan o.a. de naam van de boot, de snelheid die u vaart en bovenal; uw locatie.
Dat soort gegevens ontvangt u dus ook van andere AIS-schepen om u heen. Handig, want zo bent u zichtbaar, terwijl u de andere schepen om u heen ook kunt zien. Handig als u ergens vaart waar een schip om de hoek kan komen, zonder dat u dat schip fysiek kunt zien. Dat verhoogt de veiligheid enorm.

Transponder vs. receiver

Naast een transponder, die signalen ontvangt én zendt, zijn er ook AIS-receivers op de markt die alleen ontvangen. Dat is natuurlijk ook heel handig en ik heb zelf best lang zo gevaren. Ik riep dan via de marifoon een schip op dat ik ‘om de bocht’ op me af zag komen en vertelde waar ik me bevond, dat we elkaar zo zouden tegenkomen en hoe we elkaar zouden passeren: bakboord of stuurboord. Vervolgens kreeg ik dan nagenoeg altijd de tegenpartij over de marifoon die me vertelde dat hij mij niet zag in zijn AIS-weergave. En dat klopt natuurlijk, want ik ontvang alleen maar.

Later ben ik met een AIS-transponder gaan varen, waarop ik steeds vaker zelf werd opgeroepen om te vragen hoe we elkaar zouden gaan passeren. De binnenvaart zag mij dus ook in hun AIS-weergave verschijnen. Dat geeft een goed en veilig gevoel. Ik kom op de grote rivieren regelmatig tankers tegen van 135 meter. En als die jou op het laatste moment zien varen, dan kunnen zij waarschijnlijk niet meer uitwijken en ben je aan de goden overgeleverd. Trouwens, mijn AIS-transponder ‘ziet’ (via de antenne die 9 meter hoog geplaatst is) schepen om zich heen in een radius van ongeveer 40 kilometer.

AIS zendt en ontvangt

Als u een AIS-apparaat installeert, heeft u een VHF antenne nodig voor het zenden en ontvangen van data. Vaak hebben AIS-apparaten een antenne splitter, zodat u de VHF antenne van uw marifoon kunt aansluiten op uw AIS-apparaat en (vanwege de splitter) kunt doorlussen naar uw marifoon.

Er zijn verschillende manieren van zenden en ontvangen met AIS:

Schip < > Schip: zo kunt u rechtstreeks, via uw antenne, van schip naar schip sturen.
Schip < > Walstation: op het land staat een netwerk van een heleboel zogenaamde ‘walstations’ (ook wel grondstations genoemd) die de AIS-signalen ontvangen van de schepen, en daardoor door een schip kunnen worden ontvangen. En doordat er inmiddels een groot netwerk van deze walstations staat, is er landelijke dekking voor het AIS-verkeer. Ik kom hier later op terug.
Walstation > Schip: er kunnen situaties zijn die de veiligheid bevorderen waarbij walstations signalen sturen naar omliggende schepen, zoals bijvoorbeeld een signaal dat virtuele boeien toont. Die boeien zijn er dus niet echt, maar ze tonen wel in de AIS-weergave.
Schip < > Satelliet: schepen die op zee en daardoor buiten het bereik van walstations varen, verbinden met satellieten om hun zichtbaarheid te tonen.

Een netwerk van walstations

Zoals gezegd vormen al die walstations (en satellieten) een netwerk van AIS-signalen. Inmiddels gebruiken bedrijven zoals Marine Traffic en Vesselfinder dat netwerk om te laten zien wat er waar vaart. Dat gaat nagenoeg realtime, met de nadruk op nagenoeg. Het is dus geen live weergave en niet zo correct als ‘echte’ AIS, wat van antenne naar antenne gaat en dus nagenoeg live is. Er zijn namelijk een paar dingen om rekening mee te houden. AIS stuurt niet constant signaal uit. Afhankelijk van hoe snel een boot vaart, stuurt het signaal uit. Hoe langzamer, hoe minder vaak een signaal. En hoe sneller, hoe vaker.

AIS+ in onze app

De AIS+ in onze app lijkt misschien op Marine Traffic en Vessel Finder, maar werkt anders. Wij zijn nagenoeg de enige app waarbij u de boten in kleine stapjes ziet ‘varen’ op de kaart. Wij werken namelijk via twee partijen: een die ons de AIS-data geeft, én een partij die op basis van de locatie-, koers-, snelheid- en bestemmingsdata in de AIS-signalen een voorspelling geeft van waar een schip zich op een bepaald moment zou moeten bevinden.

AIS zendt soms maar eens per 30 seconden of soms wel eens per 2 minuten uit. In die 2 minuten kan een boot vaart minderen, van koers veranderen, afmeren of iets anders. Die voorspellingsfactor werkt behoorlijk goed en geeft, vind ik, een meer betrouwbare weergave van waar een schip met AIS zich ten opzichte van uw locatie bevindt. Als u op bijvoorbeeld Marine Traffic of Vesselfinder naar een schip kijkt, kan dat gerust 2 minuten op dezelfde plaats op de kaart getoond worden. Soms moet u zelf uw browser verversen om een schip te zien verspringen op de kaart. Dat is overigens ook hoe ‘echte’ AIS werkt, ook qua hoe statisch het eruitziet.

Echter, soms werkt het niet, en daar blijven we natuurlijk aan werken. Wanneer een schip namelijk maar eens in de (bijvoorbeeld) 6 minuten gezien wordt vanwege het misschien op hele lage frequentie uitzenden van een signaal, óf het wordt om wat voor reden dan ook niet opgepikt door een grondstation, kan onze voorspelling niets doen, en toont het schip niet.

En, om misverstanden te voorkomen, onze AIS+ werkt als een ontvanger.

Via onze app stuurt u géén AIS-signaal uit naar andere schepen met AIS. AIS werkt zoals gezegd dus via uw antenne, en daarmee is uw telefoon of tablet natuurlijk niet verbonden. Wat we wél doen, is op basis van uw eigen GPS in uw telefoon uw positie (als varende boot) tonen aan de andere gebruikers van de Waterkaarten app. Als u op een boot van een Waterkaarten-gebruiker klikt, ziet u dat ook zo staan: er staat dan onderaan ‘Waterkaarten user’ aangegeven in het venstertje (zie onderstaande foto).

Let wel, ‘internet-AIS’ is nooit zo up-to-date en waterdicht als echte AIS.

Overigens, voor AIS+ in de Waterkaarten app is geen zendapparatuur nodig en is dus te gebruiken zonder een bedieningscertificaat. Wilt u echter het meeste uit AIS halen dan is een marifoon aan boord beslist aan te raden. In de app ziet u het andere schip, en via de marifoon kunt u met dit schip communiceren.

AIS, MMSI en het Agentschap Telecom

Alleen als u een Basiscertificaat Marifonie heeft behaald, kunt u een MMSI- en ATIS-nummer aanvragen. En hoe logisch dat ook klinkt, een MMSI-nummer is geen ATIS-nummer.
-ATIS gebruikt u om in uw marifoon te programmeren en begint met 9244.
-Een MMSI-nummer begint met 244 en heeft u nodig om uw AIS-transponder (die dus ook zendt) mee te programmeren; die code wordt meegezonden in uw AIS-signaal.

U vraagt zo’n MMSI-nummer gemakkelijk digitaal aan en u heeft binnen een dag alles geregeld. U ontvangt uw MMSI-nummer digitaal, en binnen een week krijgt u een pasje met uw gegevens erop.

Verwarring: Hergebruik MMSI nummer

Af en toe krijgen wij berichten van app-gebruikers die vertellen dat, wanneer ze hun MMSI nummer hebben ingevuld in de app, ze een andere naam zien staan bij dat nummer. Hoe kan dat?
Soms wordt een MMSI nummer hergebruikt. Dat gebeurd wanneer iemand aangeeft dat hij/zij z’n MMSI (en ATIS) nummer niet meer gaat gebruiken; en misschien krijgt u ipv een volstrekt nieuw nummer, een hergebruikt nummer. Pas op het moment dat u met uw transponder gaat varen met het hergebruikte MMSI-nummer erin, wordt uw scheepsnaam pas overgenomen op dat nummer. Tot die tijd, dus wanneer u nog niet gevaren heeft met dat MMSI-nummer in uw transponder, ziet u de ‘vorige’ scheepsnaam staan die eerst aan dat MMSI-nummer werd verbonden.

Alleen als u zelf een AIS-transponder heeft met dat MMSI-nummer ingevuld én wanneer u daarmee gevaren (en dus uitgezonden) heeft, wordt de naam pas goed getoond. Daar kunnen wij niets aan veranderen.

Samenvattend

Om alles nog even heel kort samen te vatten:

Onze app zendt géén AIS-signaal uit. Om AIS uit te zenden en dus zichtbaar te zijn voor de scheepvaart om u heen heeft u een AIS-transponder nodig.
U heeft een MMSI-nummer nodig om een AIS-transponder te kunnen en mogen gebruiken. ATIS is een code die wordt meegezonden in uw marifoon-signaal.
Een AIS-receiver zendt ook géén signaal uit, een AIS-transceiver doet dat wel.
MMSI invullen in onze app doet u omdat u dan op uw eigen tablet of smartphone niet dubbel getoond wordt. Als u met uw boot met AIS-transponder rondvaart zonder dat u uw MMSI zou hebben ingevuld in onze app, ziet u constant een varend blauw bootje (uw eigen boot dus) onder uw locatie, omdat onze app niet zomaar begrijpt dat u dat AIS-schip bent. Als u uw eigen MMSI-nummer invult, snap de app het wél.